Hiperaktivite ve Dikkat Eksikliği

Hiperaktivite bir öğrenme bozukluğu değil, öğrenmeyi bozan bir davranış sorunudur. Bir başka deyişle, hiperaktivite  davranış sorunlarına olabilen bir “huy” özelliğidir. Bu huy özelliğini taşıyan çocukların beyinsel Hiperaktif çocuklar gereğinden fazla hareketlidirler, düşünmeden davranır ve dikkatlerini (ilgilerini çekmeyen konularda) birkaç dakikadan fazla yoğunlaştıramazlar. Hiperaktivite okul çağındaki çocukların %3-5’inde bulunan ve erkek çocuklarda daha fazla rastlanan bir problemdir. Hiperaktivite aile için olduğu kadar çocuğun kendisi içinde büyük bir stres kaynağıdır. Hiperaktif çocuklar genellikle davranışlarının dikkat dağıtıcı ve rahatsız edici olduğunu bilirler, fakat bu konuda ellerinden bir şey gelmez. Anne-babaların bunu anlamaları ve çocuklarına sevgi ve destek vermeleri gerekir. Anne-babalar hiperaktivitenin getirdiği zorlukları aşabilmek için çocuklarının doktoru, öğretmenleri ve danışmanlarıyla işbirliği yapmalıdırlar.

Hiperkativitenin Bulguları

Bu problemin belirtilerine, pek çok çocukta stres anlarında kısa sürelerle rastlanabilir. Hiperaktivitenin belirtileri genellikle çocuk yedi yaşına basmadan ortaya çıkar. Hiperaktif çocuklar dikkatlerini toplamakta zorlanırlar, davranışlarını düşünmeden gerçekleştirirler ve genellikle fazla hareketlidirler. Bazılarında ise, dikkat eksikliği ve düşüncesiz davranışlar olmakla birlikte aşırı hareketlilik yoktur. Aslında her çocuk zaman zaman bu şekilde davranabilir.; fakat hiperaktif çocuklar hemen her zaman böyle hareket ederler. Diğer yandan hiperaktif çocuğun kısa süreli işlerde ya da TV, bilgisayar oyunu  gibi eğlenceli işler sırasında çok dikkatli olduğunu gözleyebilirsiniz. Bu siz şaşırtmasın. Aşağıdaki liste çocuğunuzda hiperaktivite belirtilerinin bulunup bulunmadığını anlamanızda size yardımcı olacaktır. Eğer çocuğunuzda bu belirtilerin kayda değer bir kısmına rastladıysanız ve bu belirtiler 6 ay veya daha fazla sürdüyse gözlemlerinizi doktorunuzla konuşun.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Belirtileri

Hiperaktivite ön plandaysa,

• Yerinde duramaz,
• Oturması gerektiği halde oturamaz,
• Yerli yersiz koşup tırmanır,
• Aşırı konuşur,
• Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çeker,
• Her zaman bir şeylerle uğraşır,
• Cevapları ağzından kaçırır,
• Sırasını beklemekte zorlanır,
• Olaylara yada konuşmalara müdahale yarıda keser.

Dikkat Eksikliği ön plandaysa,

• Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemez,
• Dikkatini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanır,
• Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybeder,
• Dinlemez,
• Detayları gözden kaçırır,
• Düzensiz görünür,
• Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanır,
• Unutkandır,
• İlgisi kolayca başka yönlere kayar.

Hiperaktivitenin Tanısı:

Birçok çocuk zaman zaman “hiperaktif” tanımına uygun davranışlar sergileyebilir; fakat “hakiki” hiperaktiflik 12 yaşın altındaki 20 çocuktan yaklaşık bir tanesinde görülür. Yine de çocuğunuzun hiperaktif olduğunu düşünüyorsanız bunu düşünmenize yol açan debepleri doktorunuzla konuşun. Hiperaktivitenin ilk işaretlerine çok ergen yaşlarda rastlanabilirse de tanı genelde çocuk okula başladıktan sonra konur. Bunun sebebi okul ortamının hiperaktif çocuklar için gerçek bir rahatsızlık kaynağı olması ve bu sorunun belirtilerinin sınıf ortamında daha fazla göze batmasıdır.

Hiperaktivite tanısı için özel bir test yoktur. Tanıya yönelik değerlendirmeler doktorun fiziksel problemleri ayırt etmek için ayrıntılı bir sağlık öyküsü almasıyla başlar. Doktorunuz size ayrıca ev ve okuldaki davranışlarıyla ilgili öğretmeninden yazılı formlarla bilgi isteyecektir. Doktorunuz ayrıca benzer belirtilere yol açabilecek başka sorunların olup olmadığını anlamak için çocuğunuzu muayene edebilir. Örneğin, bazı çocuklarda hiperaktivite ile beraber öğrenme güçlüğü veya davranış bozukluğu gibi bir başka sorunda bulunabilir. Bu gibi durumlarda doktorunuz her iki rahatsızlığın da tedavisini amaçlayacak  ve buna göre tavsiyelerde bulunacaktır.

Hiperkativite tanısı koymak zordur ve zaman alabilir. Sorunların kaynağı bulununcaya dek sabırlı olun ve çocuğunuza duygusal açıdan destek olun.

Hiperaktif Çocuğa Evde Yaklaşım:

Çocuğunuz için günlük bir program yapın. Çocuğunuzun uyandığı, yemek yediği, yıkandığı, okula gitmek için evden çıktığı ve yattığı saatlerin her gün belirli ve aynı olmasını sağlayın. Çocuğunuzu kalabalık alışveriş merkezleri gibi çok fazla uyarının bulunduğu ortamlardan mümkün olduğunca uzak tutmaya çalışın.

Hiperaktif çocuklar büyüklerinin dikkatini ancak yanlış bir şey yaptıklarında çekerler. Çocuğunuzu güzel sözlerle, kucaklayarak ödüllendirmeniz, olumlu davranışları için küçük armağanlar vermeniz çok önemlidir. Anne-baba, aile bireyleri ve arkadaşlardan gelen bu tür olumlu destek  ve sevgi çocuğunuzun kendini iyi hissetmesini sağlayacaktır. Büyükler hiperaktif çocukların davranışlarına çok zaman sinirlenir ve fiziksel cezalara dahi başvurabilirler. Dayaktan kaçınılmalıdır. Bunların yerine daha etkili disiplin teknikleri uygulayabilirsiniz. Örneğin çocuğunuzun hiperaktif davranışları sizi fazlaca rahatsız ederse, ona o ana için sırtınızı dönerek davranışına karşı kayıtsız kalın. Çocuğunuzun çok fazla heyecanlı veya hareketli olduğu anlarda başka bir aktiviteyle dikkatini dağıtmaya çalışın. Çoğunuzun çevresine yönelik tekmeleme, ısırma vs. gibi davranışlarına müdahale ederek engel olmanız gerekebilir. Onu sakinleşene kadar bir süre yalnız başına bırakmanız fikri cezalandırmadan çok daha iyi ve etkili bir yöntemdir. Davranışlarını çocuğunuzla sakin olduğu anlarda tartışın ve onun bu davranışlarının sonuçlarını anlamasını sağlayın.

Hiperaktif Çocuk ve Okul:

Sınıf yapısı ve kuralları hiperaktif bir çocuk için oldukça zorlayıcı olabilir. Çocuğunuzun öğretmeniyle işbirliği yapın. Öğretmen çocuğunuzun içinde bulunduğu zor durumu anladığında çocuğunuzun başarılı olması için daha fazla yardımcı olacaktır. Hiperaktif çocuklarla yeterince ilgilenilebilmesi için küçük gruplar daha elverişlidir. Hiperaktif çocukların kalabalık gruplar içinde dikkatlerini toplamaları oldukça zordur ve böyle gruplarda ilgileri kolayca dağılmaktadır. Bu çocukların bir diğer özelliği de çabucak sıkılmaları ve verilen ödevleri tamamlamak için sürekli motivasyona ihtiyaç duymalarıdır. Bu nedenle özel öğretmenler her zaman daha iyi sonuç veriri. Hiperaktif çocukların pek çoğuna özel bir hocayla yarım veya bir saatte okulda bütün bir gün içinde verilebilecek olandan daha fazlası verilebilmektedir.

Hiperaktif çocuklar da okulda en az diğer arkadaşları kadar başarılı olabilirler. Bir çocuğun hiperaktif olması asla onun yeterince akıllı olmadığı anlamına gelmez. Bu çocuklar düzensiz ve dikkatsiz olabilirler, fakat bu onların öğrenme yeteneklerinin olmayışından değil, hiperaktiviteden kaynaklanmaktadır. Gözönünde tutulması gereken bir nokta, hiperaktif çocukların önemli bir bölümünün öğrenme güçlükleri (okuma,aritmetik gibi) çektikleridir. Öğrenme güçlüğüne yönelik değerlendirme ve tedavilerin ayrıca planlanması ve bu konuda uzmanlaşmış eğitim uzmanlarıyla işbirliği yapılması gerekli olacaktır.

Hiperaktif Çocuklar Büyüdüklerinde Ne Olur?

İlaç ve psıkoterapi ,davranış tedavileri  sonrasında:

• Çocuklar saldırgan davranışlarını bırakmayı veya azaltmayı genellikle arkadaş baskısı nedeniyle öğrenirler.
• Yaş büyüdükçe bazı problemlerin üstesinden daha kolay gelmeyi öğrenirler (örneğin ilgilerini çeken bir şey üzerinde yoğunlaşarak ve ilgilerini çekmeyenlere önem vermeyerek).
• Bazı çocuklar problemlerinin üstesinden gelmeyi öğrenirken, bazıları da  özellikle daha küçük yaşlardan itibaren şiddetli hiperaktif olanlar-ergenlik çağında ciddi davranış bozuklukları geliştirebilirler.
• Hiperaktif çocukların çoğunluğu büyüdüklerinde iyi olacak, veya en azından idare edebilecek düzeye geleceklerdir.
• Bazen, özellikle 6 yaşın altında, kısa dikkat süresi genel bir gelişim geriliğinin bir bölümüdür. Böyle durumlarda çocuk büyüdüğünde bunlardan kurtulacaktır. Çocuk genelde gelişim düzeyini yakaladığında dikkat edebilme yetisini de kazanacaktır.